Weet je, ik ben een abstract kunstenaar. Mijn wereld is vaak rommelig, spontaan en opgebouwd uit lagen intuïtie. Dus, wanneer ik voor een groots Renaissance fresco sta, gaat een deel van mij gewoon stil, 'Wauw.' Het is een compleet andere discipline, een universum verwijderd van mijn eigen praktijk, en toch is er een diepe verbinding, een soort oergevoel dat door de eeuwen heen resoneert – een gedeelde menselijke impuls om blijvende schoonheid te creëren. Schilderen op nat pleisterwerk, een race tegen de tijd en chemie? Mijn eerste gedachte is altijd, 'Hoe hebben ze dat in hemelsnaam gedaan?' Mijn tweede, meer zelfkritische gedachte: 'Mijn atelier is zelden zo schoon, laat staan mijn proces!' En dan, de grotere vraag: 'Wat kan ik, een hedendaagse abstract kunstenaar, mogelijk leren van iets dat zo oud en ogenschijnlijk rigide is?' Ga met me mee op een reis terwijl we de fresco schilderkunst verkennen – de fascinerende geschiedenis, de veeleisende technieken, en mijn persoonlijke kijk op waarom deze monumentale werken nog steeds een vitaal gesprek voor moderne kunst opwekken. # Een Reis Door de Tijd: De Blijvende Erfenis van Fresco Het woord 'fresco' zelf fluistert van frisheid, afgeleid van het Italiaanse woord voor 'vers'. Het is een hint naar de directe, onvergeeflijke aard van de kunstvorm. Maar de wortels strekken veel verder terug dan de Italiaanse Renaissance, verder dan velen beseffen. Ik heb het over Minoïsche paleizen op Kreta, oude Egyptische tombes en Mesopotamische muren. Stel je die kunstenaars eens voor, zwoegend in schemerige kamers, experimenterend met het aanbrengen van gemalen aardpigmenten, houtskool en minerale kleurstoffen, vaak gemengd met bindmiddelen zoals ei of dierlijke lijm, op vochtige muren van modderpleister. Het was niet altijd 'echt' fresco zoals wij het kennen, maar het gedurfde idee om kunst direct in architectuur te integreren bestaat al praktisch eeuwig, gebruikmakend van de beschikbare materialen en pure wilskracht. credit, licence Spoel vooruit naar het Romeinse Rijk, en fresco bloeide echt op, vooral op plaatsen zoals Pompeii en Herculaneum. Stel je voor dat je een Romeinse villa binnenloopt en omringd wordt door levendige scènes – mythen, landschappen, het dagelijks leven – direct op de muren geschilderd. Dit waren niet zomaar decoraties; ze waren integrale onderdelen van de leefruimte, vaak communicerend over sociale status of religieuze toewijding. Wat me nog steeds verbaast, is de pure snelheid en het vertrouwen waarmee ze ongelooflijke diepte en detail weergaven, vaak met behulp van pigmenten zoals oker, cinnaber en Egyptisch blauw, direct gebonden in nat kalkpleister. Je voelt bijna de aanwezigheid van die lang vervlogen kunstenaars in hun werk, een stil testament van menselijke creativiteit die millennia heeft overleefd. credit, licence Maar laten we eerlijk zijn, als de meesten van ons aan fresco denken, springt ons brein waarschijnlijk naar de Renaissance. En terecht. Dit was de gouden eeuw. Aangestuurd door ambitieuze mecenassen zoals pausen en machtige families, revolutioneerden kunstenaars als Giotto de narratieve schilderkunst en pionierde Masaccio het gebruik van perspectief, wat de grenzen van wat mogelijk was in muurschilderkunst echt verlegde. Dan heb je natuurlijk de titanen: Michelangelo die worstelde met het plafond van de Sixtijnse Kapel, en zo misschien wel de beroemdste fresco's uit de geschiedenis creëerde, of Rafaëls serene en majestueuze fresco's in de Stanze della Segnatura in het Vaticaan. Dit zijn niet zomaar schilderijen; het zijn architectonische statements, theologische verhalen en pure staaltjes van menselijk genie, alles in één gerold. Het is een ervaring die je simpelweg niet vergeet. credit, licence Fresco bleef beoefend worden, evolueerde door de Barok (denk aan grootse, illusionistische plafonds zoals die in Palazzo Barberini) en daarbuiten, en vond zelfs nieuw leven in het 20e-eeuwse muralisme met figuren als Diego Rivera. Het is een testament aan een techniek die, ondanks zijn uitdagingen, een unieke duurzaamheid en monumentale schaal biedt die weinig andere mediums kunnen evenaren. Het is letterlijk ingebouwd in de structuur van het gebouw, een deel van zijn wezen, in plaats van slechts op een oppervlak te worden aangebracht. En dat is voor mij ongelooflijk diepzinnig. Deze rijke en veeleisende geschiedenis is echter gebouwd op een fundament van ongelooflijk specifieke technieken, waarvan we de belangrijkste nu zullen verkennen. credit, licence # De Kunst van de Natte Muur: Fresco Technieken Uitgelegd Wat maakt een fresco nu precies een fresco? Het is niet zomaar een muurschildering; het is een specifieke chemische dans tussen pigment en pleister. Er zijn voornamelijk twee typen, en het begrijpen ervan is essentieel om de genialiteit (en waanzin) van de kunstenaars die ze beheersten te waarderen. ### 1. Buon Fresco (Echt Fresco): De Race Tegen de Tijd Dit is het echte werk, de techniek die die ongelooflijke duurzaamheid levert. Stel je voor: je hebt een vers voorbereide muur, meestal gelaagd met een grove basispleister (de arriccio), die niet alleen zorgt voor een ruwe textuur voor hechting, maar ook om vocht te reguleren. Hierover wordt een fijnere, gladde pleisterlaag, de intonaco, aangebracht. De magie gebeurt wanneer de kunstenaar pigmenten – gemalen minerale pigmenten, let wel, niet zomaar verf – direct op deze natte intonaco aanbrengt. Het pleisterwerk is niet zomaar een oppervlak; het is een actieve deelnemer. Terwijl het natte pleister droogt, ondergaat de kalk erin een chemische reactie, carbonisatie genaamd, die het pigment in wezen met de muur versmelt. De kleur wordt een integraal onderdeel van de muur zelf, bijna als een vlek, in plaats van er alleen bovenop te liggen. Daarom zijn echte fresco's zo duurzaam en behouden hun kleuren vaak eeuwenlang hun levendigheid. Het addertje onder het gras? Je moet snel werken. Echt snel. Het pleister blijft slechts beperkte tijd nat en ontvankelijk, meestal één dag. Dit dagelijkse werkgebied wordt een giornata (Italiaans voor 'dagwerk') genoemd. Dit betekent dat nauwgezette planning essentieel is. Kunstenaars gebruikten vaak houtskoolschetsen en vervolgens geperforeerde cartoons (levensgrote tekeningen) om hun ontwerpen over te brengen, waardoor ze sectie voor sectie konden werken, een giornata voltooiend voordat het pleister droogde. Deze dagelijkse naden zijn vandaag de dag vaak subtiel zichtbaar, juist omdat elke nieuwe sectie vers, nat pleisterwerk vereiste, een stille handtekening van het moeizame proces van de kunstenaar, wat kunsthistorici helpt de workflow in kaart te brengen. Het is een proces met hoge inzet, onomkeerbaar. Geen wonder dat Michelangelo vaak klaagde! Ik kan hem bijna horen, penseel in de hand, mompelend over de snelheid: "Nog een giornata verloren door een misrekening!" Je kunt dieper duiken in deze historische technieken en voorbeelden hier. ### 2. Fresco Secco (Droog Fresco): Het Langzamere, Minder Duurzame Pad Zoals de naam al doet vermoeden, betekent fresco secco 'droog fresco'. Hier worden pigmenten aangebracht op droog pleister, vaak met een bindmiddel zoals eigeel, lijm of tempera. Deze methode biedt kunstenaars meer tijd en maakt een breder scala aan pigmenten mogelijk die niet goed zouden reageren met natte kalk. Denk aan levendige blauwen, zoals het kostbare ultramarijnpigment afkomstig van lapis lazuli, dat snel grijs zou worden of vernietigd zou worden in de sterk alkalische omgeving van nat buon fresco pleisterwerk. Roodtinten en bepaalde organische pigmenten deden het vaak ook beter in secco. Het is ook veel gemakkelijker om fouten te corrigeren en fijne details of highlights toe te voegen. Klinkt geweldig, toch? Nou, niet helemaal. Omdat de pigmenten slechts aan het droge oppervlak zijn gebonden, zijn ze veel gevoeliger voor afschilfering, barsten en vervaging na verloop van tijd, waardoor vaak alleen spookachtige sporen achterblijven in vergelijking met hun buon fresco tegenhangers. Dit verschil in duurzaamheid is een grimmige herinnering aan de impact van materialen. Ik heb mijn deel gezien van oudere acrylschilderijen waarbij het bindmiddel is afgebroken, of het pigment zijn levendigheid niet heeft behouden gedurende decennia. Het is een constante overweging, zelfs in mijn moderne atelier, wetende dat materialen uiteindelijk de levensduur bepalen. Soms gebruikten kunstenaars een combinatie, waarbij buon fresco werd gebruikt voor de hoofdcompositie en details of correcties werden toegevoegd in fresco secco. # Moderne Echo's: Fresco's Blijvende Erfenis Vandaag de Dag Dus, is deze oude kunstvorm echt verbannen naar het verleden, beperkt tot stoffige musea en oude kerken? Absoluut niet! Hoewel de strikte discipline van buon fresco tegengesteld lijkt aan veel van de hedendaagse kunst die streeft naar spontaniteit en nieuwe media, leeft de geest ervan absoluut voort. Ik zie de echo's overal, vooral in muralisme en grootschalige openbare kunst. Denk er eens over na: het idee van kunst ingebed in een ruimte, dat beïnvloedt hoe we omgaan met architectuur en onze omgeving, dat is diep geworteld in fresco. Moderne muralisten, vaak met heel andere gereedschappen zoals acrylverf of spuitverf, zetten niettemin die fakkel van monumentale openbare kunst voort, door stedelijke landschappen te transformeren, net zoals Renaissance meesters kapellen transformeerden. Het is een fascinerende evolutie – het medium verandert, maar de kernambitie blijft. Wanneer ik een monumentaal abstract canvas benader, merk ik dat ik die buon fresco mindset kanaliseer – niet met nat pleisterwerk, natuurlijk, maar met de intentie om iets robuusts, duurzaams en diep geïntegreerd in de beoogde ruimte te creëren. Er is een gedeelde intentie om iets blijvends te creëren, iets dat spreekt tot een gemeenschap, en iets dat niet zomaar kan worden verplaatst of van een muur kan worden gekocht (nou ja, meestal!). Bovendien is de pure toewijding en planning die bij echt fresco komt kijken, die enkelvoudige focus op het perfect uitvoeren van een visie binnen een strak tijdsbestek, een diepgaande les in artistieke discipline. Zelfs als kunstenaar die sterk neigt naar abstract expressionisme en improvisatie, denk ik aan dat niveau van toewijding. Er is een inherente spanning tussen de gecontroleerde, geplande aard van fresco en de vaak spontane, improviserende essentie van abstracte kunst, maar beide vereisen een enorme hoeveelheid voorbedachte rade – zij het in verschillende stadia toegepast. Het herinnert me eraan dat zelfs in de meest vrije vormen, er een structuur is, een kader, en vaak een immense hoeveelheid voorbedachte rade. Bovendien, de ruwe, aardse kwaliteit van fresco pigmenten, de matte afwerking – het heeft allemaal een zekere allure, een tijdloze elegantie die hedendaagse esthetiek kan inspireren. Welke echo's van fresco's duurzaamheid en integratie zie jij vandaag de dag in hedendaagse kunst en architectuur? credit, licence --- # Mijn Twee Cent: Waarom Fresco Nog Steeds Spreekt tot een Abstract Kunstenaar Nu, voor mijn persoonlijke mening. Ik ben een abstract kunstenaar, toch? Mijn canvas is meestal gegrond, mijn verf is levendige acryl- of olieverf, en ik werk in lagen, vaak weken of maandenlang, waarbij ik mijn intuïtie de vrije loop laat. Het idee om op nat pleisterwerk te schilderen met een naderende deadline, onomkeerbare sporen achterlatend... eerlijk gezegd, het klinkt een beetje angstaanjagend! Voor een abstract kunstenaar is het vermogen om op te bouwen, af te trekken en intuïtief te reageren op een stuk naarmate het evolueert, fundamenteel. Het wegnemen van die flexibiliteit, dat iteratieve proces, zou zijn als blind schilderen. Mijn discipline is de meeste dagen een puinhoop, maar het enige dat voor mij werkt, is dat ik mijn stukken opnieuw kan bekijken en bewerken. Dus ja, het is een universum verwijderd van mijn dagelijkse praktijk. Maar dit is het punt: de geest van fresco, de pure ambitie ervan, beïnvloedt mijn denken diepgaand. Wanneer ik bijvoorbeeld een groot abstract werk voor een openbare ruimte in opdracht krijg, denk ik niet alleen na over hoe het er nu uitziet, maar ook hoe de kleuren zullen blijven, hoe de compositie op afstand zal resoneren en hoe het deel zal worden van de identiteit van het gebouw – net als een fresco. Het gaat om het ontwerpen voor een lange levensduur, voor impact en voor een blijvend gesprek met de kijker, zelfs als ik heel andere materialen gebruik. Dit streven naar duurzaamheid benadrukt ook het belang van kunstbehoud; fresco, ondanks zijn inherente duurzaamheid, vereist nog steeds toegewijde inspanningen om het voor toekomstige generaties te bewaren. Het herinnert me eraan dat zelfs in het meest losse, meest expressieve abstracte werk, er een gesprek moet zijn met de geschiedenis, met materialen, en met de daad van het achterlaten van een spoor dat blijft bestaan. Soms, wanneer ik worstel met een bijzonder lastige kleurencombinatie of compositie, stel ik me een Renaissance meester voor, penseel in de hand, hectisch werkend aan een giornata, en dat plaatst mijn relatief rustige tempo in perspectief. Het is echt nederig makend. En als je ooit de kans krijgt om ongelooflijke kunst persoonlijk te zien, zoals in mijn geboortestad 's-Hertogenbosch in Nederland, kun je mijn eigen museum hier bekijken. Of, als je nieuwsgierig bent naar mijn reis of misschien enkele van mijn eigen kleurrijke expressies wilt verkennen, kun je altijd mijn tijdlijn bekijken of mijn kunst te koop zien. Je zou zelfs abstracte kunststromingen willen verkennen om te zien hoe ver we zijn gekomen! credit, licence # Samenvatting: De Blijvende Charme van Fresco Fresco schilderkunst is meer dan alleen een oude techniek; het is een filosofie. Het gaat over het maken van kunst die onlosmakelijk verbonden is met zijn architectuur, kunst die een direct gesprek is met de muren die het vasthouden. Het spreekt van geduld, nauwgezette planning, snelheid en een diep begrip van materialen en chemie. Voor mij is het een prachtige herinnering dat, hoewel kunstvormen en stijlen drastisch kunnen veranderen – van klassieke figuratie tot levendige abstractie – de kernimpuls om te creëren, om een blijvend spoor achter te laten, constant blijft. Het is een tijdloze uitdaging, een monumentale prestatie en een bron van inspiratie, die millennia overbrugt om het hart van de hedendaagse praktijk te informeren. Het toont echt aan dat de wens om kunst te creëren die blijft bestaan, tijd en artistieke taal overstijgt.