Marina Abramović: De Ultieme Gids voor de Grootmoeder van de Performancekunst

Oké, laten we het hebben over Marina Abramović. Zelfs als je de kunstwereld maar vaag volgt, is de kans groot dat je haar naam hebt gehoord, misschien een foto hebt gezien van haar die intens naar iemand staart, of misschien geruchten hebt gehoord over performances met messen, vuur, of gewoon... zitten. Het is het soort Marina Abramović kunst dat zich in je brein nestelt, of je het nu diepzinnig of diep verwarrend vindt. Het nestelde zich zeker in het mijne, wekte vragen op over wat kunst zou kunnen zijn en verlegde de grenzen van mijn eigen creatieve denken, net zoals haar werk de grenzen van het lichaam zelf verlegt.

Eerlijk gezegd kan een eerste kennismaking met het werk van Abramović een beetje zijn alsof je plotseling beseft dat je rustige buurman zijn weekenden doorbrengt met het worstelen met beren. Het is onverwacht, intens en zet je aan het twijfelen over wat je dacht te weten. Ik herinner me dat ik voor het eerst leerde over haar Rhythm-serie, met name de pure kwetsbaarheid van Rhythm 0, en een mix voelde van fascinatie en oprecht ongemak – wat, vermoed ik, vaak het punt is. Maar om deze kunstenaar Marina Abramović te begrijpen, moet je dieper duiken dan alleen de schokwaarde. Het vereist dat je met het ongemak zit, het over je heen laat komen en je afvraagt waarom. Het is een proces dat, als kunstenaar zelf, diep resoneert met de vaak ongemakkelijke introspectie die nodig is om iets betekenisvols te creëren.

Dus, pak een metaforisch kopje thee (of iets sterkers), en laten we proberen de wereld te ontrafelen van een van de meest invloedrijke en provocerende hedendaagse kunstenaars die vandaag de dag leven. Dit is jouw ultieme gids, gezien door mijn lichtelijk verbijsterde, diep gefascineerde ogen.

Wie is Marina Abramović? De "Grootmoeder van de Performancekunst"

Geboren in Belgrado, Joegoslavië (nu Servië) in 1946, had Marina Abramović niet bepaald een typische, rustige opvoeding. Haar ouders waren nationale helden in het naoorlogse Joegoslavië, een achtergrond doordrenkt van discipline, communisme en een zekere intensiteit die haar werk aantoonbaar doordringt. Ze studeerde aanvankelijk schilderkunst, maar vond het canvas te beperkend. Het voelde statisch, een platte, inerte barrière tussen de dynamische innerlijke wereld van de kunstenaar en de ervaring van de kijker. Ze had iets directers, iets meer visceraals nodig, iets dat het ruwe materiaal van het bestaan zelf gebruikte – het lichaam, tijd, energie. Ze had performancekunst nodig.

Ze wordt vaak de "grootmoeder van de performancekunst" genoemd, niet alleen omdat ze het al decennia doet (sinds begin jaren '70!), maar omdat ze het medium fundamenteel heeft gevormd, de grenzen ervan heeft verlegd en eiste dat het serieus werd genomen naast schilderkunst of beeldhouwkunst. Ze deed niet alleen performancekunst; ze leefde het, waarbij ze haar eigen lichaam gebruikte als zowel onderwerp als medium. Het was een radicale daad, vooral in een tijd waarin de kunstwereld nog worstelde met wat kunst kon zijn.

Wat is Performancekunst (En Waarom Zou Het Je Iets Moelen Kunnen Schelen?)

Oké, een korte omweg. Wat is performancekunst eigenlijk? Het is lastig te definiëren, het valt ergens tussen theater, beeldende kunst en... het leven zelf? In tegenstelling tot traditioneel theater met scripts en personages, omvat performancekunst vaak dat de kunstenaar een actie of reeks acties uitvoert, waarbij vaak fysieke of mentale grenzen worden getest, recht voor een publiek (of gedocumenteerd voor latere bezichtiging). Het kwam prominent naar voren in het midden van de 20e eeuw, deels als reactie tegen de toenemende commercialisering van kunstobjecten, en bood een ervaring die niet zomaar gekocht en verkocht kon worden.

Het kan in het begin vervreemdend aanvoelen. "Waarom is dit kunst?" is een vraag die ik mezelf zeker heb gesteld, starend naar documentatie van iemand die iets schijnbaar alledaags of ongelooflijk pijnlijks doet. Maar vaak ligt de kracht in de aanwezigheid, het uithoudingsvermogen, de kwetsbaarheid en de energie-uitwisseling tussen de kunstenaar en de kijker. Het daagt onze ideeën over kunst, participatie en de grenzen van menselijke ervaring uit. Het gaat minder om een afgerond object en meer om de ervaring. Zie het als het voelen van de 'vibe' van een kamer of een persoon, maar dan versterkt en opzettelijk gefocust. Of misschien als dat moment dat je net iets te lang oogcontact hebt met een vreemde – die kleine, geladen interactie? Performancekunst pakt dat gevoel en rekt het uit, verdraait het en laat je het echt voelen. Je kunt hier meer ontdekken over verschillende kunststijlen en -stromingen.

Vroege Verkenningen: De Schokkende Rhythm-Serie

Dit is waar Abramović op het toneel verscheen, en eerlijk gezegd, waar de dingen intens worden. De Marina Abramović Rhythm-serie (1973-1974) was een rauwe verkenning van lichamelijke grenzen, bewustzijn en gevaar. Ervan leren voelde als een klap in de maag – een noodzakelijke, misschien, maar niettemin schokkend. Deze werken werden destijds als baanbrekend en oprecht schokkend ervaren en vestigden haar stevig als een onbevreesde en provocerende stem in de ontluikende performancekunstscene.

• Rhythm 10 (1973): Ze lag in een grote, brandende houten ster. Terwijl het vuur zuurstof verbruikte, verloor ze het bewustzijn en moest ze worden gered door publieksleden die beseften dat de performance was overgegaan in echt gevaar. Dit stuk benadrukt voor mij de angstaanjagende grens die ze bewandelde tussen performance en echt gevaar.
• Rhythm 5 (1974): Ze lag in een grote, brandende houten ster. Terwijl het vuur zuurstof verbruikte, verloor ze het bewustzijn en moest ze worden gered door publieksleden die beseften dat de performance was overgegaan in echt gevaar. Dit stuk benadrukt voor mij de angstaanjagende grens die ze bewandelde tussen performance en echt gevaar.
• Rhythm 0 (1974): Misschien wel de meest beruchte. Abramović stond zes uur passief, plaatste 72 objecten op een tafel – waaronder een roos, honing, schaar, scalpel en een geladen pistool – met de expliciete instructie dat het publiek ze op elke gewenste manier op haar mocht gebruiken. Het begon zachtjes, maar escaleerde tot geweld, haar kleding werd afgeknipt en iemand richtte het geladen pistool op haar hoofd voordat anderen ingrepen. Het was een angstaanjagende studie van de menselijke natuur wanneer beperkingen worden weggenomen, en de kwetsbaarheid waaraan ze zichzelf blootstelde is bijna onvoorstelbaar.

Deze vroege werken vestigden haar onbevreesdheid en haar bereidheid om haar lichaam in de strijd te gooien om complexe psychologische en sociale thema's te verkennen. Het waren niet zomaar performances; het waren confrontaties. En na haar eigen grenzen tot zulke extremen te hebben verlegd, wat gebeurt er als je een ander persoon in die vluchtige ruimte brengt?

credit, licence

De Ulay Jaren: Samenwerking, Conflict en de Chinese Muur

Van 1976 tot 1988 werkte Marina Abramović intensief samen met de Duitse kunstenaar Ulay (Frank Uwe Laysiepen). Hun persoonlijke en artistieke levens werden onafscheidelijk. Hun gezamenlijke werk verkende thema's als dualiteit, identiteit, ego en uithoudingsvermogen, waarbij ze vaak de grenzen van het partnerschap zelf verlegden. Iedereen die zoekt naar "Ulay Marina Abramović" vindt een verhaal dat net zo episch en dramatisch is als elke opera. Je leven en werk zo volledig samenvoegen met een ander persoon? Ik kan nauwelijks beslissen wat ik ga eten met iemand, laat staan kunst creëren die afhankelijk is van dat niveau van verweven bestaan. Het moet opwindend en volkomen uitputtend zijn geweest, een constante onderhandeling tussen zelf en ander, versterkt door de publieke aard van hun creatieve output.

Belangrijke gezamenlijke werken zijn onder meer:

• Relation Works (1976-1977): Een serie met stukken waarin ze urenlang rug aan rug zaten met hun haar aan elkaar geknoopt, of elkaar herhaaldelijk sloegen. Deze eenvoudige acties, uitgerekt, werden diepgaande uitspraken over verbinding en conflict. Het doet je nadenken over de kleine, repetitieve wrijvingen en banden in elke langdurige relatie, alleen... versterkt tot een extreem.
• Imponderabilia (1977): Bezoekers moesten zich zijdelings tussen de naakte lichamen van Abramović en Ulay doorwringen die in een smalle museumdeur stonden, wat een keuze en een intieme ontmoeting afdwong. Stel je voor dat je dat doet op weg om mooie landschappen te bekijken! Het dwingt je om je eigen grenzen en reacties onder ogen te zien, en je misschien een beetje ongemakkelijk te voelen, wat waarschijnlijk het punt is.
• Rest Energy (1980): Een hartverscheurend stuk waarin Ulay een gespannen boog vasthield met de pijl recht op Abramović's hart gericht, waarbij haar lichaamsgewicht de snaar strak hield. Microfoons versterkten hun versnellende hartslagen. De spanning is zelfs op foto's voelbaar – een perfecte metafoor voor het fragiele vertrouwen in elke diepe relatie. Alleen al het kijken naar afbeeldingen van dit stuk doet mijn handpalmen zweten.
• Nightsea Crossing (1981-1987): Een serie stille performances waarin ze dagenlang roerloos tegenover elkaar aan een tafel zaten in verschillende musea wereldwijd. Puur, onvervalst uithoudingsvermogen en aanwezigheid. Ik kan nauwelijks stilzitten tijdens een film, laat staan dagenlang stil staren. De mentale discipline die hiervoor nodig is, is verbazingwekkend.

Hun relatie eindigde net zo dramatisch als ze werd geleefd. In plaats van gewoon uit elkaar te gaan, ondernamen ze The Lovers: The Great Wall Walk (1988). Ze begonnen aan tegenovergestelde uiteinden van de Chinese Muur en liepen drie maanden naar elkaar toe, om elkaar in het midden te ontmoeten en afscheid te nemen. Dit verzin je niet. Het was een monumentaal einde van een legendarisch partnerschap, een fysieke manifestatie van hun scheiding. De complexiteit van hun gedeelde nalatenschap, inclusief latere juridische geschillen over het eigendom van gezamenlijke werken, voegt slechts een extra laag toe aan het verhaal van hoe verweven hun levens en kunst werden.

Solo Uithoudingsvermogen: Alleen Grenzen Verleggen

Na Ulay vervolgde Abramović haar solo-verkenningen, waarbij ze zich vaak richtte op langdurige performances en zich bezighield met haar persoonlijke geschiedenis en cultureel trauma. De verschuiving van het vertrouwen op de aanwezigheid en energie van een partner naar het uitsluitend putten uit haar eigen kracht moet immens zijn geweest, een naar binnen keren na jaren van intense uiterlijke verbinding. Terwijl de Ulay-werken relationeel uithoudingsvermogen en vertrouwen tussen twee mensen verkenden, richtten haar solostukken zich vaak op het confronteren van het zelf, persoonlijke geschiedenis en collectief trauma door pure individuele fysieke en mentale kracht.

• Balkan Baroque (1997): Op de Biënnale van Venetië zat ze dagenlang te midden van een stapel van 1.500 bebloede koeienbotten, die ze schoon schrobde terwijl ze volksliederen uit haar jeugd zong. Het was een krachtig, hartverscheurend commentaar op de Bosnische Oorlog en de brutaliteit waarmee ze zich verbonden voelde met haar thuisland. Het leverde haar de Gouden Leeuw op. Het is het soort stuk dat bijblijft, de geur, het geluid, het pure, repetitieve verdriet zichtbaar gemaakt.
• The House with the Ocean View (2002): Gedurende 12 dagen leefde ze in drie open kubussen die in een galerie in New York waren geïnstalleerd, 24/7 zichtbaar voor het publiek. Ze at of sprak niet, dronk alleen water, sliep, zat en douchte. Bezoekers keken naar elke beweging, wat een intense energetische uitwisseling creëerde. Het doet je afvragen naar de pure mentale kracht die nodig is om dat niveau van blootgestelde aanwezigheid te handhaven, en ook naar de rol van het publiek – wat betekent het om simpelweg naar iemand te kijken die zo bestaat?

Deze werken verstevigden haar reputatie voor extreem uithoudingsvermogen en haar bereidheid om moeilijke geschiedenissen via haar lichaam te confronteren. En misschien wel het beroemdste voorbeeld van deze solo, langdurige focus kwam hierna.

The Artist is Present: Staren in de Ziel van MoMA

Misschien wel haar beroemdste werk, althans in recente herinnering, was The Artist is Present in het Museum of Modern Art (MoMA) in New York in 2010. Gedurende drie maanden, tijdens de openingstijden van het museum (meer dan 700 uur in totaal), zat Abramović zwijgend op een stoel. Tegenover haar stond een andere stoel, waar bezoekers, één voor één, zo lang als ze wilden konden zitten en haar blik konden ontmoeten. Naar schatting 1.500 mensen zaten tegenover haar tijdens de tentoonstelling, met talloze anderen die observeerden.

credit, licence

Het klinkt simpel, bijna saai, toch? Gewoon zitten. Maar het werd een cultureel fenomeen. Mensen stonden uren in de rij, soms de hele nacht. Velen die tegenover haar zaten, waren tot tranen geroerd en ervoeren een diep gevoel van verbinding of zelfreflectie in haar standvastige blik. De stilte, de duur, de gerichte aandacht – het creëerde een ongelooflijk geladen ruimte. In onze hyperverbonden, maar vaak ook losgekoppelde wereld, is de simpele daad van het echt zien en gezien worden door een ander mens, zonder afleiding, ongelooflijk krachtig. Het doet me nadenken over hoe zelden we onszelf dat soort gerichte aanwezigheid toestaan, zelfs bij mensen die we goed kennen. Het is een performance die, ondanks de stilte, ongelooflijk actief aanvoelde op emotioneel en energetisch niveau.

En ja, er was dat moment: Ulay verscheen onaangekondigd, ging tegenover haar zitten, en ze deelden een diep emotionele, tranenrijke hereniging aan de tafel na decennia gescheiden te zijn geweest. Het ging viraal, natuurlijk. Het benadrukte de kracht van gedeelde geschiedenis en menselijke verbinding in het hart van veel Marina Abramović performance, wat bewijst dat zelfs de meest gecontroleerde performance doorboord kan worden door rauwe, ongeplande menselijke emotie. Deze iconische performance en het verhaal erachter werden vastgelegd in de veelgeprezen documentaire Marina Abramović: The Artist is Present uit 2012.

De Abramović Methode: Training van Lichaam en Geest

In de loop der jaren ontwikkelde Abramović de Abramović Methode, een reeks oefeningen ontworpen om het bewustzijn, de concentratie en het uithoudingsvermogen van deelnemers te vergroten. Deze oefeningen formaliseerden de rigoureuze fysieke en mentale training die ze gedurende decennia van veeleisende performances voor zichzelf had ontwikkeld, waarbij ze inspiratie putte uit verschillende disciplines, waaronder de experimentele theatertechnieken van Jerzy Grotowski. Denk aan oefeningen zoals langzaam lopen, urenlang rijst- en linzenkorrels scheiden en tellen, of geblinddoekt in de natuur staan. Het gaat om het voorbereiden van lichaam en geest op langdurige performance, maar ook om het vinden van focus en aanwezigheid in onze hyperafgeleide moderne levens. Hoe zou het voelen, vraag ik me af, om urenlang simpelweg rijst en linzen te scheiden? Saai, ja, maar misschien ook ongelooflijk centrerend, waardoor de geest gedwongen wordt tot een staat van gerichte kalmte die anders moeilijk te bereiken is. Ik bedoel, mijn telefoon trilt en ik verlies de draad van wat ik aan het doen was, laat staan urenlang kleine korrels tellen. Ze geeft dit nu door middel van workshops en het Marina Abramović Institute (MAI), dat dient als een centrum voor performancekunst en haar methode.

credit, licence

Invloeden, Filosofie en de Spirituele Dimensie

Naast het fysieke en psychologische wordt het werk van Abramović diepgaand beïnvloed door verschillende filosofische en spirituele tradities. Ze heeft gesproken over de invloed van het Tibetaans Boeddhisme, met name de focus op meditatie, mindfulness en het concept van vergankelijkheid. Deze resoneerden met haar omdat haar performances vaak langdurige perioden van stilte, intense focus en een confrontatie met de vergankelijke aard van het lichaam en de performance zelf omvatten. Sjamanisme heeft ook een rol gespeeld, wat haar begrip van ritueel, genezing en veranderde bewustzijnstoestanden heeft gevormd – concepten die direct worden verkend in werken met pijn, uithoudingsvermogen en transformatie. Zelfs de rigoureuze fysieke en mentale trainingsmethoden van Jerzy Grotowski's experimentele theater hebben hun sporen achtergelaten op haar benadering van het voorbereiden van lichaam en geest op performance, waarbij discipline en aanwezigheid worden benadrukt.

Deze invloeden zijn niet alleen academisch; ze zijn verweven in de structuur van haar praktijk. De lange duren gaan niet alleen over het testen van grenzen; ze zijn een vorm van meditatie, een manier om het fysieke te overstijgen en een verhoogde staat van bewustzijn te bereiken. De rituelen in haar werk weerspiegelen vaak oude praktijken, op zoek naar transformatie of catharsis. Het is deze mix van het intens fysieke met het diep spirituele die haar werk zo'n unieke resonantie geeft. Het doet me nadenken over mijn eigen pogingen om focus te vinden te midden van de chaos van het dagelijks leven en artistieke creatie – misschien moet ik proberen wat rijst te tellen?

Buiten de Galerie: Opera, Film en Publieke Projecten

Het werk van Abramović is niet beperkt gebleven tot traditionele performanceplekken. Ze heeft andere mediums en platforms verkend, waardoor ze haar bereik en invloed heeft vergroot.

• Opera en Theater: Ze heeft meegewerkt aan en gespeeld in theatrale producties, met name The Life and Death of Marina Abramović (2011), een biografische opera geregisseerd door Robert Wilson. Het zien van haar leven vertaald naar de grootse, dramatische schaal van opera moet een hele ervaring zijn – een ander soort performance, maar nog steeds gericht op haar eigen verhaal. Ik heb het zelf niet gezien, maar ik stel me voor dat het een laag theatricaliteit toevoegt die zowel aanvult als contrasteert met de rauwe directheid van haar galeriewerk.
• Film en Documentaires: Haar leven en werk zijn het onderwerp geweest van talloze films, waaronder de veelgeprezen documentaire Marina Abramović: The Artist is Present (2012), die haar bij een breder wereldwijd publiek bracht. Documentaires zoals deze zijn vaak hoe veel mensen, inclusief ikzelf, voor het eerst met haar werk in aanraking komen, en bieden een venster op performances die anders vluchtig zijn.
• Publieke Projecten: Naast het MAI heeft ze zich beziggehouden met andere publieksgerichte werken. Zo omvatte haar stuk Cleaning the House uit 2014 deelnemers die de Abramović Methode-oefeningen ondergingen in openbare ruimtes, waardoor de principes van haar praktijk direct bij een breder publiek buiten de traditionele galerieomgeving werden gebracht. Via het MAI blijft ze projecten ontwikkelen die het publiek betrekken en andere performancekunstenaars ondersteunen, waardoor haar rol als mentor en instellingsbouwer wordt verstevigd.

Deze ondernemingen tonen een kunstenaar die voortdurend evolueert en nieuwe manieren vindt om haar kernthema's aan verschillende doelgroepen te communiceren.

Controverses en de Publieke Persona

Zoals veel kunstenaars die grenzen verleggen en aanzienlijke bekendheid verwerven, is Abramović niet zonder controverse geweest, naast de aanvankelijke schok van haar vroege werk. Er is soms kritiek geuit op de commercialisering van haar merk en methode, waarbij de vraag wordt gesteld of de intense, vaak anti-establishment geest van performancekunst echt kan samengaan met mainstream succes en hoge prijskaartjes. Sommige publieke uitspraken die ze door de jaren heen heeft gedaan, hebben ook debat en tegenreacties uitgelokt, waaronder controversiële opmerkingen over inheemse volkeren en specifieke commerciële ondernemingen zoals haar samenwerking met Adidas of de spraakmakende MAI-gala-evenementen. Het is een complex aspect van haar carrière – het navigeren door de eisen van een wereldwijd kunsticoon zijn, terwijl ze trouw blijft aan de radicale wortels van haar praktijk. Het herinnert me eraan dat de kunstwereld, net als elke andere, zijn eigen set van gecompliceerde dynamiek en publieke controle heeft.

Thema's en Nalatenschap: Waarom Doet Haar Kunst Ertoe?

Dus, na alle pijn, uithoudingsvermogen, zitten en rijst tellen, wat is de conclusie? Waarom doet de kunst van Marina Abramović ertoe? Welke draden verbinden deze uiteenlopende, vaak extreme, handelingen? Belangrijke thema's in de kunst van Marina Abramović zijn onder meer:

• De Grenzen van het Lichaam: Fysiek en mentaal uithoudingsvermogen tot het breekpunt duwen.
• Risico en Vertrouwen: Zichzelf in kwetsbare of gevaarlijke situaties plaatsen, vaak vertrouwend op het publiek of een partner – een angstaanjagende spiegel voor de risico's die we nemen in het leven en relaties.
• Aanwezigheid en Bewustzijn: Het verkennen van veranderde bewustzijnstoestanden, de kracht van het huidige moment en verhoogd bewustzijn. Hoe vaak zijn wij echt aanwezig? Het is een vraag die haar werk ons voortdurend dwingt onszelf te stellen.
• Energie-uitwisseling: De onzichtbare, maar voelbare, verbinding tussen performer en publiek. Het is als dat gevoel wanneer je een kamer binnenloopt en onmiddellijk de sfeer kunt aanvoelen, maar hier is het opzettelijk en centraal in het werk.
• Ritueel en Spiritualiteit: Putten uit oude tradities en het creëren van moderne rituelen om transformatie en transcendentie te verkennen.
• Pijn en Trauma: Het confronteren van persoonlijk en collectief lijden, met name gerelateerd aan haar Balkan-erfgoed.
• Tijd: Het gebruik van lange duur als een sleutelelement, waardoor zowel kunstenaar als publiek tijd op een andere, vaak uitdagende manier ervaren. Tijd wordt een materiaal op zich.

Haar nalatenschap is immens. Ze bracht performancekunst van de marges naar grote instellingen zoals MoMA, het Guggenheim en de Tate Modern. Haar werk beïnvloedde significant de institutionele acceptatie van performancekunst, waardoor de weg werd geëffend voor het verzamelen, tentoonstellen en bestuderen ervan door grote musea wereldwijd. Ze beïnvloedde generaties kunstenaars die lichaamskunst, uithoudingsvermogen en publieksparticipatie verkenden. Ze bewees dat kunst een immateriële ervaring kon zijn, een confrontatie, een gedeeld moment in de tijd. Je ziet echo's van deze verkenning van ervaring in vele vormen van moderne kunst en begrijpt de impact ervan door de lens van kunstgeschiedenis. Haar bereidheid om kwetsbaar te zijn en grenzen te verleggen, effende de weg voor talloze anderen.

Abramović Vandaag Ervaren

Hoewel veel van haar beroemdste performances vluchtig waren, leven ze voort via foto's, video's en schriftelijke documentatie. Grote musea wereldwijd, waaronder MoMA, het Guggenheim en de Tate Modern, bezitten aanzienlijke documentatie van haar werk en tonen vaak retrospectieven (bekijk hier enkele topmusea). Het Marina Abramović Institute (MAI) werkt ook aan het behoud van langdurige en performancekunst. Soms worden haar werken "her-uitgevoerd" door andere kunstenaars, wat interessante vragen oproept over authenticiteit en de aard van performance. Het zien van een her-uitvoering kan krachtig zijn, maar het is nooit helemaal hetzelfde als het origineel, toch? Het doet je de unieke energie van dat oorspronkelijke, onherhaalbare moment waarderen.

credit, licence

Veelgestelde Vragen (FAQ)

V: Is de kunst van Marina Abramović echt? Heeft ze zichzelf echt in gevaar gebracht? A: Ja. De risico's in werken zoals de Rhythm-serie waren absoluut reëel en verlegden vaak de grenzen van veiligheid. Dat is deels wat ze zo uitdagend en besproken maakt.

V: Waarom is haar werk zo controversieel? A: Het confronteert kijkers met moeilijke thema's: pijn, uithoudingsvermogen, kwetsbaarheid, geweld, het lichaam. Het daagt traditionele ideeën over wat kunst zou moeten zijn (mooi, objectgebaseerd) uit en kan fysiek en emotioneel veeleisend zijn voor zowel de kunstenaar als het publiek. Sommige controverses zijn ook voortgekomen uit haar publieke uitspraken of latere projecten, wat lagen toevoegt aan haar publieke imago.

V: Wat gebeurde er tussen Marina Abramović en Ulay? A: Na 12 jaar intense artistieke en persoonlijke samenwerking beëindigden ze hun relatie met de symbolische Great Wall Walk-performance in 1988. Ze hadden een beroemde, emotionele hereniging tijdens haar The Artist is Present-performance in 2010, hoewel later juridische geschillen over gedeelde werken ontstonden.

V: Waar kan ik het werk van Marina Abramović zien? A: Grote musea tonen vaak documentatie (foto's, video's) van haar performances in tentoonstellingen van hedendaagse kunst. Let op grote retrospectieven. Het Marina Abramović Institute (MAI) is een andere bron. Je kunt af en toe nieuwere werken of her-performances vinden die gepland staan in galeries of op performancekunstfestivals.

V: Is performancekunst vergelijkbaar met acteren? A: Niet precies. Hoewel beide het optreden voor een publiek omvatten, omvat performancekunst doorgaans niet het spelen van een personage of het volgen van een script in de traditionele zin. De kunstenaar presenteert vaak zichzelf, hun lichaam en hun acties als het kunstwerk zelf. Het gaat minder om het uitbeelden van iemand anders en meer om het zijn in dat moment, vaak in een staat van verhoogde aanwezigheid of uithoudingsvermogen.

V: Kan iedereen de Abramović Methode beoefenen? A: Hoewel de volledige methode wordt onderwezen via workshops en het MAI, richten veel van de kernprincipes zich op eenvoudige oefeningen voor concentratie, aanwezigheid en uithoudingsvermogen die kunnen worden aangepast voor persoonlijke beoefening. Het MAI biedt middelen en programma's die toegankelijk zijn voor het publiek.

Conclusie: De Blijvende Aanwezigheid

Marina Abramović is geen kunstenaar waar je neutraal over kunt zijn. Haar werk eist een reactie. Het drukt op knoppen, daagt comfortzones uit en dwingt ons fundamentele vragen over leven, kunst en menselijke verbinding onder ogen te zien. Of je haar werk nu diep ontroerend, verontrustend provocerend of volkomen verbijsterend vindt, haar impact op de kunstgeschiedenis is onmiskenbaar.

Ze heeft een leven lang haar lichaam gebruikt om de uiterste grenzen van menselijke ervaring te verkennen, en nodigt ons, soms ongemakkelijk, uit om te kijken en deel te nemen. Het is een beetje zoals kijken naar intense abstracte kunst – het biedt misschien geen gemakkelijke antwoorden, maar het laat je zeker iets voelen. En in een wereld verzadigd met vluchtige beelden, is die blijvende aanwezigheid, die bereidheid om er echt te zijn, misschien wel haar meest radicale daad van allemaal. Haar reis, waarbij ze fysieke en mentale barrières doorbrak, doet me nadenken over mijn eigen creatieve tijdlijn en de uitdagingen die ik in mijn studio tegenkom. Misschien inspireert het verkennen van haar werk je om kunst te zoeken die je uitdaagt, of het nu in een museum bij Den Bosch is of online beschikbaar.