De Stille Rebellie: Mijn Diepe Duik in Verluchte Manuscripten & Kunstenaarsboeken

Wat als de meest diepzinnige kunst die je ooit zult aanraken niet aan een muur hangt, maar stil, geduldig, in je handen wacht? Ik moet iets bekennen. Hoewel ik jarenlang ondergedompeld ben geweest in de levendige wereld van de abstracte kunst en de explosieve vrijheid van verf op canvas, heeft een stillere, vaak over het hoofd geziene hoek van de kunstwereld altijd een speciale plek in mijn hart gehad: de kunst van het boek. Of, zoals het breder bekend staat, 'boekkunsten'. Ik weet wat je waarschijnlijk denkt, "boeken zijn om te lezen!" En daar heb je natuurlijk gelijk in. Maar eerlijk gezegd is een boek voor mij nooit alleen een houder voor woorden; het is een object, een sculptuur, een tastbare ervaring die barst van artistiek potentieel. Het voelde als het vasthouden van een geheime wereld – een gefluisterde rebellie tegen het lawaai van de mainstream, een stille weigering om zich aan te passen aan de luidruchtigere kunstvormen. Deze fascinatie uit mijn kindertijd was niet vluchtig; het was het zaadje dat uitgroeide tot een glorieus konijnenhol, dat me diep leidde in de geschiedenis van verluchte manuscripten en de levendige, vaak grensverleggende hedendaagse beweging van kunstenaarsboeken. Dit is een reis om te begrijpen hoe kunst leven blaast in het weefsel van een verhaal, en onderzoekt hoe het boek zelf het canvas wordt, van oude schatten tot moderne wonderen.

Een Reis door de Tijd: Het Verluchte Hart van het Verleden

Als we het hebben over de vroegste vormen van "boekkunst", hebben we het meestal over verluchte manuscripten. Dit zijn niet zomaar oude boeken; het zijn adembenemende getuigenissen van menselijke toewijding, vaardigheid en devotie. En ik kan je vertellen, toen ik me in deze geschiedenis verdiepte, was ik volkomen gebiologeerd. Kun je je het moeizame proces, de jaren die in elke pagina werden gestoken, zelfs voorstellen?

Laten we eens nadenken over hoe deze schatten tot stand kwamen. Eeuwenlang werden teksten opgerold als papyrusrollen, omslachtige dingen die je echt lieten werken voor je kennis. Maar stel je eens voor, heel even, de cruciale verschuiving naar de intiemere, pagina-omslagende codex – een verzameling gevouwen vellen die langs één rand zijn gebonden. Dit was niet zomaar een formaatverandering; het was een revolutie die boeken tot werkelijk navigeerbare kunstwerken maakte, wat een meer persoonlijke en directe betrokkenheid bij de inhoud mogelijk maakte. Voor kunstenaars boden de platte, gedefinieerde pagina's van een codex een geheel nieuw soort canvas, waardoor complexe, geïntegreerde visuele composities en verhaallijnen mogelijk waren die op een doorlopende rol onmogelijk waren. Dit veranderde fundamenteel hoe verhalen werden verteld en opgenomen. De codex, vaak gemaakt van duurzaam perkament (behandelde dierenhuid) of luxueus vellum (fijner kalfsleer), werd doorgaans gebonden met stevige houten platen, bedekt met ingewikkeld bewerkt leer, en soms versierd met edelmetalen en sluitingen, waardoor elk boek van kaft tot kaft een compleet kunstwerk was. Dit waren niet alleen religieuze teksten; ze werden vaak in opdracht gemaakt door rijke beschermheren, royalty's of machtige religieuze instellingen, en dienden als symbolen van status, devotie en intellectueel streven.

Denk aan iconische werken zoals het Book of Kells met zijn wervelende, ingewikkelde Keltische knopen, of de Lindisfarne Gospels, stralend van bladgoud en levendige pigmenten zoals lapis lazuli en vermiljoen. Deze werden eeuwen geleden minutieus vervaardigd door monniken en schriftgeleerden, die niet alleen schilderden, maar ook rubricatie toepasten – het zorgvuldige gebruik van rode inkt voor koppen, initialen en andere elementen, om de lezer door de tekst te leiden. De illustraties zelf dienden vaak een dieper doel dan alleen decoratie; ze konden complexe theologische concepten verduidelijken voor een grotendeels analfabetische bevolking, visuele aanwijzingen geven voor geheugenretentie, of zelfs politieke en religieuze autoriteit versterken. Elke pagina was een canvas, zorgvuldig voorbereid om de rijke inkten en pigmenten te ontvangen. Stel je de zeldzaamheid voor van echte lapis lazuli, fijngemalen om dat levendige ultramarijnblauw te creëren, of het ingewikkelde proces van het aanbrengen van dunne vellen bladgoud, vaak gepolijst tot een oogverblindende glans, waardoor er werkelijk licht op de pagina kwam. Kun je je zelfs voorstellen dat je jaren – jaren! – aan één enkel boek besteedt, elk detail minutieus illustreert, wetende dat het een schat voor generaties zou zijn? Mijn aandachtsspanne heeft soms moeite met een TikTok van 3 minuten, dus dit niveau van toewijding vervult me absoluut met ontzag! Dit waren geen massaproducten; het waren unieke, vaak spirituele, kunstwerken, met de hand gemaakt lang voordat de drukpers boeken op grote schaal toegankelijk maakte. Het zijn werkelijk diepzinnige stukken, die een eeuwenoude liefde voor detail en verhaal onthullen die diep persoonlijk aanvoelt, zelfs over eeuwen heen. Het is een bewijs van het idee dat kunstzinnigheid altijd verweven is geweest met de handeling van visuele verhalen vertellen lang voordat de term bestond.

credit, licence

De Sprong naar het Nu: Het Boek Herdefiniëren als Kunst

Spoel de tijd vooruit naar vandaag, en we vinden de afstammelingen van die majestueuze manuscripten in de vorm van kunstenaarsboeken. Nu, dit is waar dingen echt interessant worden. Een kunstenaarsboek is niet zomaar een boek met kunst erin; het is een kunstwerk in de vorm van een boek, waarbij de grenzen tussen object en inhoud vervagen. Het daagt alles uit wat je dacht te weten over wat een boek kan zijn. Wanneer je begrijpt dat het boek zelf, met zijn bewuste fysieke aanwezigheid en tastbare kwaliteiten, het kunstwerk is – een soort draagbare sculptuur – dan begin je pas echt de unieke kracht ervan te begrijpen. Dit betekent dat de omslag net zo integraal kan zijn voor het verhaal als de pagina's erin, of de manier waarop het boek opent een verhaalmiddel op zich kan zijn. Stel je een harmonica-boek voor dat zich ontvouwt om een panoramisch landschap te onthullen, elk segment een nieuw uitzicht, of een boek met strategisch uitgesneden pagina's die opeenvolgende lagen van beelden of tekst onthullen terwijl je ze omslaat, en je oog door een verhaal leiden zonder traditionele woorden.

De eerste keer dat ik een kunstenaarsboek tegenkwam dat niet alleen pagina's was die aan elkaar waren gebonden, maar een sculptuur, een puzzel, een zintuiglijke reis – mijn geest was absoluut verbluft. Ik bedoel, mijn mond viel bijna open! Het ging niet om het lezen van een verhaal in de traditionele zin, maar om het ervaren van een verhaal, een concept of een emotie door de fysieke handeling van het omgaan met het boek zelf. Kunstenaarsboeken, heb ik geleerd, komen in elke denkbare vorm, maat en materiaal – van miniatuurwonderen die in je handpalm passen tot enorme, ruimte-vullende installaties. Het kunnen pop-up wonderen zijn, ingewikkelde harmonica-vouwen, of ongebonden suites van prints. Gemaakt van papier, metaal, stof, hout of zelfs gevonden voorwerpen, de enige grens is werkelijk de verbeelding van de kunstenaar. Je ziet kunstenaarsboeken allerlei verhalen vertellen: diep persoonlijke verhalen, scherpe politieke commentaren, abstracte visuele gedichten, of complexe conceptuele verkenningen. In tegenstelling tot een uniek schilderij worden veel kunstenaarsboeken geproduceerd in gelimiteerde edities, zorgvuldig genummerd en gesigneerd door de kunstenaar. Dit maakt ze toegankelijker voor nieuwe verzamelaars dan unieke kunstwerken, terwijl ze toch hun waarde als originele kunst behouden, distinctief van massaal geproduceerde commerciële boeken.

Deze geest van radicale experimenten, zo heb ik ontdekt, dankt veel aan bewegingen zoals Fluxus in de jaren zestig, die kunst herdefinieerden buiten de traditionele grenzen door alledaagse objecten en efemere ervaringen te omarmen, perfect in lijn met het idee van een boek als een sculpturaal, interactief stuk. Maar de afstamming strekt zich verder terug uit tot bewegingen zoals Dada en Surrealisme, wier kunstenaars vaak tekst, collage en subversieve verhalen in hun publicaties verwerkten, en zo conventionele noties van kunst en literatuur uitdaagden. Fluxus-kunstenaars creëerden bijvoorbeeld 'editioned multiples' en efemere werken die vaak de vorm aannamen van boeken of pamfletten, en zo de kunstenaarsboekenbeweging direct beïnvloedden door het interactieve, democratische karakter van kunstobjecten te benadrukken. Pioniers als Ed Ruscha illustreerden bijvoorbeeld niet alleen boeken; zijn fotoboeken, zoals 'Twentysix Gasoline Stations', behandelden het alledaagse als kunst, en daagden conventionele opvattingen over publiceren uit door ze te presenteren als seriële kunstwerken, waarbij de volgorde en presentatie net zo cruciaal waren als de afbeeldingen zelf. Daarnaast creëerden hedendaagse kunstenaars zoals Dieter Roth boeken die ontworpen waren om te worden gegeten, gevormd of vernietigd, waardoor de definitie van een boek van een statisch object naar een efemere ervaring werd geduwd. Anderen, zoals Tom Phillips met zijn 'A Humument', transformeerden bestaande teksten in geheel nieuwe verhalen door uitgebreide veranderingen, waarmee werd bewezen dat zelfs een gevonden boek een canvas kan zijn voor diepgaande artistieke interventie. Denk ook aan kunstenaars als Julie Chen, bekend om haar prachtig vervaardigde sculpturale boeken die vaak unieke papier-engineering en binding bevatten, of Richard Minsky, een pionier van de hedendaagse kunstenaarsboekenbeweging wiens werken vaak de grens tussen boek en sculptuur vervagen.

credit, licence

Voorbij de Pagina: Technieken, Texturen en Onverwachte Wendingen

Dus, hoe roepen kunstenaars deze tastbare verhalen op? De technieken die betrokken zijn bij het creëren van kunstenaarsboeken zijn net zo divers als de kunstenaars zelf. Ik bedoel, het is een ware speeltuin van methoden! Je vindt er alles, van fundamentele druktechnieken zoals houtsneden, linosneden, etsen en lithografie – technieken met diepe historische wortels die nog steeds worden omarmd vanwege hun unieke esthetische kwaliteiten in hedendaagse boekkunst – tot moderne benaderingen zoals digitaal printen, fotografie, tekenen, schilderen, collage en zelfs volwaardige sculpturale elementen.

Het is niet alleen de inkt of verf die telt; het papier zelf wordt een actieve deelnemer aan het kunstwerk. Of het nu handgemaakt is met specifieke vezels, verrijkt met ingebedde elementen, of gekozen om zijn unieke gewicht en aanraking, het papier wordt vaak gemanipuleerd – gescheurd, gevouwen, verouderd, of zelfs gegoten als papierpulp – om bij te dragen aan de algehele boodschap en zintuiglijke ervaring van het boek. En over het papier gesproken, de rol van typografie kan niet worden onderschat. In veel kunstenaarsboeken zijn lettertypekeuze, schaal, lay-out en zelfs handbelettering niet slechts functionele elementen, maar integrale artistieke componenten, die het ritme en de visuele impact van elke tekst vormgeven, of zelfs zelf abstracte composities vormen.

Vele kunstenaars omarmen ook mixed media binnen hun boeken, waarbij ze textiel, gevonden voorwerpen (zoals kaarten, antieke gereedschappen, of geperste botanische specimens die als pagina's dienen), onconventionele bindtechnieken, of zelfs efemere elementen zoals geluidsopnames of ingebedde geuren incorporeren om werkelijk unieke werken te creëren. En we mogen de gespecialiseerde ambachtslieden niet vergeten: papiermolens en onafhankelijke papiermakers spelen een cruciale rol, en creëren vaak unieke vellen met specifieke vezels, insluitsels of texturen die zijn afgestemd op de visie van een kunstenaar.

credit, licence

Koptische binding is bijvoorbeeld een historische techniek die ervoor zorgt dat een boek volledig plat openvalt, waardoor het ideaal is voor het tentoonstellen van kunstwerken of om te schrijven zonder met de rug te hoeven worstelen. Japanse bindingen, daarentegen, kenmerken zich vaak door decoratieve blootliggende stiksels die een integraal onderdeel worden van de esthetiek van het boek, een zichtbare draad die het kunstwerk samenbindt. Een andere fascinerende benadering is Long Stitch binding, waarbij de naaisteunen zichtbaar zijn op de rug, wat een veelzijdige en vaak decoratieve manier biedt om pagina's te binden die de artistieke intentie van het boek aanvult. Het is deze tastbare, interactieve kwaliteit die ze zo speciaal maakt. In tegenstelling tot een schilderij aan de muur, nodigt een kunstenaarsboek je uit om het op te pakken, de texturen ervan aan te raken, pagina voor pagina de geheimen ervan te ontvouwen. Het is een heel andere relatie dan voor een canvas staan; je wordt stap voor stap, vouw voor vouw, in zijn wereld uitgenodigd.

Deze unieke objecten vereisen vaak de gespecialiseerde kennis van onafhankelijke boekbinders en restauratoren die onvermoeibaar werken om ze te conserveren, en zo hun fysieke integriteit en artistieke intentie voor generaties lang te kunnen waarderen. Gezien de vaak experimentele en efemere materialen die in kunstenaarsboeken worden gebruikt, brengt hun conservering unieke uitdagingen met zich mee, die op maat gemaakte oplossingen vereisen om ervoor te zorgen dat deze complexe kunstwerken blijven bestaan. Voor iemand zoals ik, die vaak nadenkt over textuur verkennen in abstracte schilderijen, het opbouwen van lagen doorschijnende verf en sculpturale elementen op canvas, biedt het kunstenaarsboek een ongelooflijke speeltuin. De pagina's zelf kunnen sculpturen worden, de binding een verhaalelement – het is een prachtige samensmelting van disciplines. Soms vraag ik me zelfs af of ik me niet eens aan iets soortgelijks zou moeten wagen. Misschien een harmonica-boek dat zich ontvouwt tot een panoramisch abstract landschap, of een sculpturaal boek met verborgen compartimenten die lagen pigment onthullen, wat de verborgen diepten weerspiegelt die ik in mijn doeken nastreef. Maar dat is een gedachte voor een andere dag!

credit, licence

Waarom Vallen We ervoor? De Blijvende Aantrekkingskracht van Boekkunst

Dus, wat is het met deze unieke objecten, van eeuwenoude verluchte teksten tot eigenzinnige hedendaagse creaties, dat ons blijft boeien? Voor mij komt het neer op verschillende dingen. Het is een beetje alsof je een nieuwe favoriete hoek van de kunstwereld ontdekt die je nooit wist dat bestond, en die frisse perspectieven biedt op wat kunst kan zijn:

• Intimiteit en Interactie: Een boek vraagt om een persoonlijke, één-op-één ontmoeting. Je houdt het vast, je bladert door de pagina's, je bepaalt het tempo van de openbaring. Het is een intieme dialoog tussen de visie van de kunstenaar en je eigen ontdekking, iets werkelijk unieks in een galerijsetting. Deze speelse ondermijning van verwachtingen resoneert diep met mijn eigen creatieve reis; net zoals ik graag de grenzen verleg van wat verf en collage kunnen doen, verleggen makers van kunstenaarsboeken de grenzen van wat een boek kan zijn, en transformeren ze het vertrouwde in iets volkomen nieuws, dat interactie en reflectie vraagt. Het is een actieve in plaats van passieve betrokkenheid.
• Verhaalpotentieel: Zelfs zonder woorden kan de opeenvolging van pagina's, de zich ontvouwende elementen, een verhaal vertellen of een concept op een diepgaande manier verkennen. Het is kunst met een ingebouwde reis, net als de subtiele lagen en onverwachte details die ik in mijn eigen schilderijen probeer aan te brengen, waar ik lagen doorschijnende verf opbouw om verborgen diepten in mijn abstracte werken te onthullen, wat uitnodigt tot een langdurige, intieme ontdekking. Voor mij gaan zowel een abstract schilderij als een kunstenaarsboek over het leiden van de kijker door een visueel verhaal op hun eigen tempo.
• Materialiteit: In een steeds digitalere wereld is de fysieke aanwezigheid van een kunstenaarsboek een krachtig tegengif. De geur van het papier, het gewicht in je handen, de textuur onder je vingers – dit zijn zintuiglijke ervaringen die digitale media simpelweg niet kunnen repliceren. Deze tastbare verbinding verankert het kunstwerk op een manier die diep menselijk aanvoelt.
• Bruggen slaan tussen Disciplines & Schaal: Kunstenaarsboeken vervagen de grenzen tussen literatuur, schilderkunst, beeldhouwkunst en grafisch ontwerp, en bieden een holistische artistieke ervaring die alle zintuigen prikkelt. Ze komen ook in een verbazingwekkend scala aan schalen, van minutieus vervaardigde miniaturen niet groter dan een vingerhoedje tot monumentale installaties die een hele kamer opeisen, waarbij elke schaal een unieke manier van betrokkenheid biedt. Dit benadrukt de cruciale rol die grafische technieken door de geschiedenis heen hebben gespeeld, van vroege houtsneden die teksten illustreerden tot hedendaagse kunstenaars die zeefdruk of digitale prints gebruiken binnen hun unieke boekvormen, wat eeuwen van grafische kunst en boekcreatie overbrugt. Het is een ware smeltkroes van creatieve benaderingen.
• Democratisering van Kunst: En voor kunstenaars kunnen boeken een democratischere weg bieden om hun visie te delen. Hoewel mijn grotere schilderijen unieke stukken zijn met een bepaalde prijs, kunnen kunstenaarsboeken, vaak geproduceerd in gelimiteerde edities, originele kunst toegankelijker maken, wat een instappunt biedt voor nieuwe verzamelaars en het publiek voor kunst buiten exclusieve galerieruimtes verbreedt. Dit wordt verder ondersteund door toegewijde artist-in-residence programma's en workshops die de creatie en verspreiding van deze unieke kunstvormen stimuleren, waardoor hun bereik en impact worden vergroot. Het is een manier om kunst verzamelen minder intimiderend te maken.
• Conservering en Toegang: Veel kunstenaarsboeken vinden onderdak in speciale collecties van bibliotheken en musea, waardoor ze toegankelijk zijn voor studie en waardering, en deze unieke uitingen voor toekomstige generaties behouden blijven. Naast institutionele steun spelen uitgevers van kunstenaarsboeken en onafhankelijke collectieven zoals Printed Matter (in NYC) of diverse aan universiteiten gelieerde uitgeverijen en kleine, door kunstenaars gerunde uitgeverijen een vitale rol, vaak opererend als gepassioneerde pleitbezorgers, die deze werken produceren en distribueren en ervoor zorgen dat ze een breder publiek van liefhebbers en verzamelaars bereiken. Je kunt vaak nieuwe werken en kunstenaars ontdekken op speciale kunstenaarsboekenbeurzen die over de hele wereld in grote steden worden gehouden. Deze netwerken zorgen ervoor dat de kunstvorm blijft bloeien en evolueren.

Mijn Eigen Stille Ambacht: Een Persoonlijke Zoektocht

Hoewel ik me voornamelijk uitdruk door middel van abstracte schilderkunst, informeert de geest van het kunstenaarsboek—zijn intentionaliteit, zijn sequentiële ontdekking, zijn viering van vakmanschap—mijn benadering diepgaand. Ik denk vaak na over hoe een zorgvuldig geconstrueerd boek zijn verhaal laag voor laag onthult, net als het proces dat ik gebruik om diepte en betekenis op te bouwen in mijn eigen abstracte doeken. De manier waarop een specifieke binding bijvoorbeeld het ritme van het ontvouwen van een verhaal kan bepalen, herinnert me aan hoe ik penseelstreken en kleuren kies om het oog van de kijker over mijn schilderijen te leiden. Mijn reis met mixed media en mijn bredere creatieve reis van concept naar canvas zijn altijd in ontwikkeling, en ik vind een diepgaande resonantie met hoe boekkunstenaars het vertrouwde transformeren in iets volkomen nieuws, dat interactie en reflectie vraagt. Misschien zie je op een dag zelfs een kunstenaarsboek van mij. Voor nu vind ik immense vreugde in het waarderen van het werk van anderen op dit fascinerende gebied.

credit, licence

Het is een herinnering dat kunst overal is, wachtend om ontdekt te worden, soms op de meest onverwachte plaatsen. Het is een herinnering dat ware artistieke rebellie vaak fluistert in plaats van schreeuwt, een stille uitdaging die resoneert met mijn eigen benadering van abstractie. Als je ooit in 's-Hertogenbosch bent, breng dan zeker een bezoek aan onze lokale museumscene, zoals het Het Noordbrabants Museum, of overweeg zelfs een bezoek aan mijn eigen museum, dat mijn werk en proces toont; je zou verbaasd kunnen zijn over de unieke kunst die je vindt, zelfs buiten wat op mijn tijdlijn of te koop is in mijn collectie. Dus ga eropuit, verken de stille hoekjes, open een boek, en laat de kunst zich ontvouwen. Je zou zomaar een nieuwe obsessie kunnen ontdekken – dat deed ik zeker.

Veelgestelde Vragen Over de Kunst van het Boek

Wat is het verschil tussen een kunstenaarsboek en een gewoon boek?

Het primaire doel van een gewoon boek is meestal het overbrengen van tekstuele informatie, met zijn verhaal als kern. Een kunstenaarsboek daarentegen, is op zichzelf als kunstwerk opgevat. De vorm, materialen en het concept zijn even belangrijk als, of overtreffen zelfs, elke tekst die het zou kunnen bevatten. De boekvorm zelf is het primaire medium voor artistieke expressie. Het wordt vaak geproduceerd in gelimiteerde edities of als unieke stukken, waardoor de kunstenaar creatieve controle heeft over alle aspecten, en het boek transformeert in een ervaring in plaats van alleen een vat voor woorden.

Wat is het verschil tussen een kunstenaarsboek en een luxe persboek?

Hoewel beide zorgvuldig zijn vervaardigd en esthetiek waarderen, geeft een luxe persboek prioriteit aan exquise typografie, binding en materialen om een literaire tekst in een verheven vorm te presenteren, waardoor de leeservaring wordt verbeterd. De artistieke verdienste dient de tekst. Een kunstenaarsboek daarentegen, gebruikt de boekvorm zelf als primair medium voor artistieke expressie. De inhoud kan abstract, niet-lineair of zelfs niet-bestaand zijn, waarbij de structuur, materialen en interactie het kernkunstwerk vormen, soms zelfs de definitie van een boek uitdagend. Het artistieke concept is van het grootste belang, waarbij het boek wordt gebruikt als canvas in plaats van alleen een houder voor een verhaal, gericht op het boek als kunstwerk zelf in plaats van alleen een mooie presentatie van een tekst.

Zijn kunstenaarsboeken waardevol?

Ja, kunstenaarsboeken kunnen zeer waardevol zijn! Hun waarde, net als andere kunstvormen, hangt af van de reputatie van de kunstenaar, de uniciteit van het stuk (uniek exemplaar versus gelimiteerde oplage), de gebruikte materialen en de historische betekenis. Veel worden verzameld door grote musea en privéverzamelaars, met prijzen variërend van zeer toegankelijk voor beginnende kunstenaars tot aanzienlijke bedragen voor gevestigde namen.

Waar kan ik kunstenaarsboeken zien?

Kunstenaarsboeken worden vaak tentoongesteld in hedendaagse kunstgalerijen, universiteitsbibliotheken (vooral speciale collecties) en toegewijde boekkunstcentra. Grote kunstbeurzen en kunstenaarsboekenbeurzen tonen ze ook vaak. Hoewel internet een geweldige bron is, gaat er niets boven ze in het echt zien en ermee interacteren – het papier voelen, de pagina's omslaan, het object uit de eerste hand ervaren.

Hoe creëren kunstenaars tegenwoordig verluchte manuscripten?

Hoewel de nauwgezette replicatie van traditionele middeleeuwse verluchte manuscripten om praktische redenen zeldzaam is – vanwege de immense tijd, kosten en gespecialiseerde materialen (zoals echt lapis lazuli-pigment of handmatig verwerkt vellum, en het uitdagende proces van het aanbrengen van echt bladgoud) die ermee gemoeid zijn – worden hedendaagse kunstenaars diepgaand geïnspireerd door hun geest van ambacht en kunstzinnigheid. Tegenwoordig houden sommige kunstenaars zich wel bezig met zeer gedetailleerde, handgemaakte boekproductie, vaak aangeduid als kalligrafie en illuminatie. Ze gebruiken misschien moderne kalligrafische technieken, ingewikkelde handgetekende illustraties, of verwerken elementen van illuminatie met hedendaagse materialen zoals metallic folies en levendige acrylverf, waarbij ze zich richten op het vieren van het boek als een uniek artistiek object dat historische eerbied combineert met een moderne gevoeligheid. Kunstenaars zoals Christopher Calderhead, bekend om zijn hedendaagse interpretaties van illuminatie, of Jessica Spring, die letterpress combineert met boekkunst, verkennen actief moderne benaderingen, waarmee ze de blijvende aantrekkingskracht van deze oude vormen bewijzen door ze voor een nieuw tijdperk opnieuw uit te vinden.

Hoe wordt een kunstenaarsboek gemaakt?

Het proces is net zo gevarieerd als de kunstenaars zelf, maar begint altijd met een duidelijke artistieke intentie die elke beslissing drijft. Het is vaak een iteratief proces waarbij concept, materialen en vorm samen evolueren:

• Concept & Verhaal: Het begint met een sterk idee, thema of verhaal dat de kunstenaar wil overbrengen. De kunstenaar besluit wat hij wil dat het boek communiceert en hoe die boodschap het beste wordt belichaamd.
• Materiaalkeuze: Kunstenaars kiezen materialen die het concept dienen – papier, stof, metaal, hout of gevonden voorwerpen. Elke materiaalkeuze is intentioneel en draagt bij aan de algehele boodschap en zintuiglijke ervaring van het boek.
• Techniekuitvoering: Er worden diverse artistieke technieken toegepast, van grafiek (etsen, lithografie, houtsnede) en tekenen tot fotografie, schilderen, collage of zelfs sculpturale constructie.
• Structuur & Vorm: De kunstenaar besluit over de fysieke structuur van het boek: unieke vouwen (zoals harmonica), pop-up elementen, ongebonden pagina's, of sculpturale vormen. De vorm zelf wordt onderdeel van het verhaal.
• Binding & Afwerking: Binding is een cruciale artistieke keuze, variërend van traditionele methoden tot uitgebreide sculpturale bindingen die een integraal onderdeel van het kunstwerk worden. Elke beslissing, van papierkeuze tot omslagontwerp, dient de overkoepelende artistieke visie en het concept, waardoor elk kunstenaarsboek een unieke reis is.

Wat zijn de ethische overwegingen bij het maken van kunstenaarsboeken met gevonden materialen?

Wanneer kunstenaars gevonden voorwerpen gebruiken of bestaande boeken aanpassen, ontstaan er vaak ethische overwegingen. Het is cruciaal om het auteursrecht te respecteren bij het transformeren van gepubliceerde werken en de herkomst van gevonden materialen te overwegen. Sommige kunstenaars houden zich opzettelijk bezig met thema's van consumentisme of historische kritiek door objecten te herbestemmen, terwijl anderen ervoor zorgen dat materialen ethisch worden verkregen. De intentie van de kunstenaar en hoe zij deze vragen aanpakken, worden onderdeel van de conceptuele diepte van het kunstwerk, wat gesprekken op gang brengt over eigendom, transformatie en artistieke vrijheid. Kunstenaars dragen ook de verantwoordelijkheid om bronnen of inspiraties te erkennen bij het aanpassen of hergebruiken van bestaande werken of materialen, en zorgen voor transparantie en correcte vermelding waar van toepassing.

Een Laatste Woord

De kunst van het boek, in zijn vele vormen, is werkelijk een prachtig bewijs van menselijke creativiteit. Van de vergulde pagina's van de oude geschiedenis tot de gewaagde experimenten van hedendaagse kunstenaars, het herinnert ons eraan dat kunst intiem, interactief en eindeloos verrassend kan zijn. De kunst van het boek is werkelijk een stille rebellie, die grenzen verlegt terwijl het ons uitnodigt tot een diep persoonlijke ontmoeting. Het is een reis die ik koester, net als mijn eigen proces van het creëren van abstracte kunst, waar lagen en subtiele details uitnodigen tot ontdekking. Dus, de volgende keer dat je een boek vasthoudt, moedig ik je aan om even stil te staan en niet alleen de woorden erin te overwegen, maar ook de kunst van het object zelf. Je zou zomaar een nieuwe obsessie kunnen ontdekken – dat deed ik zeker.